ธรรมเทศนา

ธรรมเทศนาที่หลวงปู่ได้เมตตาแสดงไว้นั้น ล้วนมีใจความที่เต็มไปด้วยเนื้อหา สาระอันลึกซึ้งแยบคาย โดยส่วนมากจะเน้นไปในเรื่องการพิจารณากายและใจเป็นสำคัญ แต่จากที่ได้มีการบันทึกไว้เป็นหลักฐานนั้น มีจำนวนไม่มากนัก เพียงประมาณ 30 ม้วนเท่านั้น ซึ่งทางคณะผู้ดำเนินการจัดพิมพ์ได้คัดเลือกตามความเหมาะสม เพื่อนำมาลงพิมพ์ จำนวน 19 กัณฑ์ และได้นำธรรมเทศนาที่ท่าน์พระอาจารยมหาบัว ญาณสัมปันโน แสดงในงานพระราชทานเพลิงศพหลวงปู่มาเพิ่มเป็นกัณฑ์พิเศษด้วย

กัณฑ์ "ปัจฉิมเทศนา" นั้น เป็นการแสดงธรรมครั้งสุดท้ายของหลวงปู่ เนื่องจากนับตั้งแต่ท่านเริ่มอาพาธเมื่อเดือนเมษายน 2538 เป็นต้นมา ท่านไม่ค่อยมีเสียง แม้แต่เสียงจะพูดยังแทบไม่มี แต่วันที่ 7 พฤษภาคม 2538 ซึ่งคณะดำเนินการจัดพิมพ์เดินทางไปกราบนมัสการท่าน บังเอิญเป็นระยะที่ท่านมีอาการดีขึ้นพอดี หลังจากที่แพทย์เริ่มถวายการรักษา ขณะที่เข้าไปกราบท่านในวิหารกลางน้ำนั้น เป็นเวลาเช้าตรู่ ประมาณ 7 นาฬิกา เมื่อถวายของ กราบขอขมาคารวะ และท่านให้พรเรียบร้อยแล้ว คณะฯเตรียมตัวจะกราบลาออกมา เพราะแพทย์ห้ามคุยกับหลวงปู่นานๆ ทันใดนั้นท่านก็เริ่มแสดงธรรมด้วยใบหน้าที่เปี่ยมเมตตา ทำให้ทุกคนที่กำลังจะกราบลาชะงัก และสำรวมกายใจฟังธรรมของท่าน หลวงปู่แสดงธรรมด้วยเสียงอันชัดเจน สดใส ยิ่งท่านพูดนานเข้า เสียงก็ยิ่งดังขึ้น ใสขึ้น ท่ามกลางเสียงไก่ที่ขันอยู่ภายในบริเวณวัด เป็นที่ประทับลงในจิตใจของหมู่ภิกษุที่เฝ้าปรนนิบัติท่านในที่นั้น และคณะที่เข้ากราบท่านทุกคน อย่างไม่มีวันที่จะลืมเลือนได้ ประมาณ 15 นาที ธรรมเทศนาจึงยุติลง หลังจากนั้นเพียงไม่กี่วัน อาการท่านเริ่มทรุดลงอีก และไม่ปรากฏว่าท่านได้แสดงธรรมอีกเลยจนกระทั่งมรณภาพ

ตลอดชั่วชีวิตของหลวงปู่ ท่านได้เกื้อกูลเทวดาและมนุษย์ทั้งหลาย ด้วยการแสดงธรรมอันหมดจดงดงาม สมดังพุทธดำรัสที่ตรัสแก่พระอรหันต์ชุดแรก 60 รูป ณ กรุงพาราณสี ว่า

"ภิกษุทั้งหลาย เราเป็นผู้พ้นแล้วจากบ่วงทั้งปวง ทั้งที่เป็นของทิพย์และของมนุษย์ แม้พวกเธอทั้งหลายก็พ้นแล้วจากบ่วงทั้งปวง ทั้งที่เป็นของทิพย์และของมนุษย์

ภิกษุทั้งหลาย พวกเธอทั้งหลายจงเที่ยวจาริกไป เพื่อประโยชน์แก่มหาชน เพื่อความเอ็นดูแก่โลก เพื่อประโยชน์ เพื่อความเกื้อกูล เพื่อความสุข แก่เทวดาและมนุษย์ทั้งหลาย

ภิกษุทั้งหลาย พวกเธอจงแสดงธรรมให้งดงามในเบื้องต้น ให้งดงามในท่ามกลาง ให้งดงามในที่สุด จงประกาศพรหมจรรย์ให้เป็นไปพร้อมทั้งอรรถะทั้งพยัญชนะให้บริสุทธิ์บริบูรณ์สิ้นเชิง สัตว์ทั้งหลายที่เป็นพวกมีธุลีในดวงตาแต่เล็กน้อยก็มีอยู่ สัตว์พวกนี้ ย่อมเสื่อมจากคุณที่ควรได้ เพราะไม่ได้ฟังธรรม สัตว์ผู้รู้ทั่ว...ถึงธรรม จักมีแน่"